Cartografie

Antiquariaat Secundus: Cartografie

gevonden: 444 boeken op 30 pagina's. Dit is pagina 3
Vorige pag. - Volgende pag.

Bolstra, Melchior, J. Lulofs e.a.

Kaart van de rivier de Waal boven en beneden den Mond van het Pannerdensche Canaal, met de peilingen door Beyerinck, Bolstra en Veltgen in november 1766, gedaan op een waters-hoogte van 2¾ tot 2½ voet aan de peilschaal in Arnhem; beneffens de middelen tot redres in december 1766. geprojecteerd door J. Lulofs en M. Bolstra, bestaande in een ryswerk van a tot b, in twee kribben A en B, en in een end dyks van c tot d.

Z.p., z.u., z.j. (1766?). Originele kaart in kopergravure; afbeelding ca. 24 x 51 cm; papier ca. 30,5 x 79,5 cm.In de jaren vijftig en zestig van de 18de eeuw was de Rijnlandse landmeter Melchior Bolstra (1704-1776) heel actief met karteringswerkzaamheden in de regio rond het Pannerdensch Kanaal. Dit vloeide voort uit de grote belangstelling van de provincie Holland voor de situatie van de bovenrivieren. De waterstaatkundige stand van zaken in dit gebied had namelijk rechtstreekse invloed op de situatie stroomafwaarts. Grote watermassa’s, die tijdens uitzonderlijke hoogwaterstanden op een ongecontroleerde manier via de Rijn richting de Lek zouden worden gestuwd, leverden een direct gevaar op voor Holland. Samen met de waterbouwkundige Johan Lulofs (1711-1768) publiceerde Bolstra daarom in 1754 een ‘Kortbondig vertoog van het eminente gevaar, in het welk zig de provincie van Holland bevindt, wegens de gesteldheid van de Lek’. In dit rapport wezen beide experts op het grote gevaar van het doorbreken van de noordelijke Lekdijk. Een groot deel van Holland, het economische hart van de Republiek, zou onder water komen te staan met alle gevolgen van dien. De economie zou een zodanige ‘krak’ krijgen, dat er ‘in een lange reex van jaaren geen hoop of middel zouden zijn, om dezelve eenigermaaten te herstellen’. Ter voorkoming van een dergelijke ramp waren waterstaatkundige maatregelen in het gebied van de bovenrivieren noodzakelijk. Dit resulteerde in een groot aantal karteringen. Met name Bolstra vervaardigde zowel kaarten ter begeleiding van geplande rivierwerken als kaarten ter illustratie van de historisch-ruimtelijke ontwikkeling van rivierlopen. Een voorbeeld van de eerste categorie, kaarten van bepaalde werken aan de rivier, is deze kaart van de Waal rond de bovenloop van het Pannerdensch Kanaal. De kaart toont een aan te leggen ‘rijswerk van a tot b, in twee kribben A en B, en in een end dijks van c tot d’. Hij maakte, zo blijkt ook uit de aanduiding linksboven, deel uit van de brief van Gecommitteerde Raden aan de Staten van Holland, resolutie van 17 december 1766. Lulofs en Bolstra lichtten de kaart toe in een bijlage: ‘Consideratien over de middelen welke zouden dienen aangewend te worden, tot sluitinge der bijwegen, en tot herstellinge van de verloopen rivier bij ’s-Gravenwaard, Herwen, Millingen, en Pannerden […]’ (november 1766). Verzandingen in het rivierbed leidden toentertijd tot een dreigende ongewenste verlegging van de Waal. Zo sneed de Waal zich bij Herwen steeds dieper het land in en stond een samenvloeiing met de Neder-Rijn op stapel. Dit werd nog eens versterkt door verzandingen van de Waal verder stroomafwaarts. Deze kaart toont enkele geplande maatregelen, die vooral de verdergaande afkalving van de oever van de Millingerwaard moesten voorkomen. De aanleg van rijswerken en kribben zou daarnaast moeten leiden tot het tegengaan van de verzanding van de bovenloop van het Pannerdensch Kanaal. Deze verzandingen zijn op de kaart heel goed zichtbaar. Op een wat latere versie van de kaart zijn met een gele kleur nadere geprojecteerde ingrepen (kribben) ingetekend, die ervoor moesten zorgen dat het Pannerdensch Kanaal toegankelijk én bevaarbaar zou blijven. Prima exemplaar!

-- Antiquariaat SecundusProfessionele verkoper

Boeknummer: 35629

€ 125.00

Catalogus: Cartografie

Trefwoorden: Achttiende eeuw Betuwe Bolstra, Melchior Cartografie Herwen Lulofs, Joh. Millingen Oude kaarten Overbetuwe Pannerden Rijn Waal