Author: (BERGH, Sidney van den). P.J. OUD, Joseph LUNS, Marga KLOMPÉ e.a.
Title: Correspondentie rondom het aftreden van minister van Defensie Sidney van den Berg in 1959.
Description: Brieven van Joseph Luns, Paul Rijkens, Marga Klompé, P.J. Oud en een ons onbekende VVD-prominent aan minister van Defensie Sidney van den Bergh. Sidney van den Bergh (1898-1977), zoon van margarinefabrikant Samuel van den Bergh en topman van Unilever, werd op 19 mei 1959 benoemd als minister van Defensie in het kabinet De Quay. 'Van den Bergh - in 1957 weduwnaar geworden - had sinds 1958 een verhouding met de 22 jaar jongere Amerikaanse Helga Bendix, die was gehuwd met de Amerikaan Frederik Lek. Laatstgenoemde beschuldigde Van den Bergh van overspel en eiste niet alleen echtscheiding, maar ook het voogdijschap over zijn twee jonge kinderen op. De katholieke minister-president J.E. de Quay was al op 21 juli op de hoogte geraakt van de kwestie, toen een Nederlands familielid van Lek probeerde via hem Van den Bergh onder druk te zetten. De premier keurde Van den Berghs gedrag af en wist, na overleg met vice-premier H.A. Korthals en fractievoorzitter P.J. Oud, dat ook de VVD-top het onaanvaardbaar vond dat een Nederlandse minister een relatie onderhield met een nog niet gescheiden vrouw. De Quay besloot aanvankelijk de kat uit de boom te kijken, maar toen de affaire een week later in de openbaarheid kwam, zegde hij Van den Bergh de wacht aan. Deze verzette zich, maar onder druk van Korthals en Oud besloot hij uiteindelijk toch te zwichten. Van den Bergh was vooral ernstig teleurgesteld over de 'bekrompen geaardheid' van Oud. Maar zoals hij in zijn autobiografie opmerkt: 'Ik stond echter op het standpunt: als mijn partij(leider) me niet meer wil hebben, ga ik weg' (Mulder, 76 en 90). Met ingang van 1 augustus 1959 nam hij ontslag om 'persoonlijke redenen'. Lek verloor het proces om de voogdijschap van de kinderen. Van den Bergh en Bendix trouwden in 1960' (Bron: J.W.L. Brouwer, 'Bergh, Sidney James van den (1898-1977)', in Biografisch Woordenboek van Nederland). De eerste brief, gedateerd 30 juli, is van Joseph Luns en is, heet van de naald, geschreven vanuit de Ministerraad op papier van een andere minister: 'Ik betreur buitengewoon de zoo ongelukkige gang van zaken en de in eerste instantie in het buitenland ontketende perscampagne'. Een dag later steekt zijn vriend en collega-topman van Unilever Paul Rijkens hem een hart onder de riem: 'Het laat bij mij een bittere smaak na en ik vind dit nu wel een staaltje van hollandsche hypocrisie. Jammer'. Minister van Maatschappelijk Werk Marga Klompé schrijft op 2 augustus, éen dag na het aftreden, 'Al liggen onze opvattingen over bepaalde zaken ver uit elkaar, ik heb mij getracht te verplaatsen in jouw zienswijze en dan begrijp ik hoe bitter het gebeurde voor je moet zijn. (...) ik geloof dat je wijs bent geweest de weg te kiezen die je uiteindelijk nam. De openbare mening heeft nu niet de kans gekregen je iets af te dwingen en het gezag van het ministersambt en de regering heb je er mee behouden. Het doet ons allen leed dat een van de kameraden weg is uit de club. Fractievoorzitter van de VVD, P.J. Oud, schrijft Van den Bergh op 11 augustus uitgebreid: 'Gij beklaagt u dan over het gebrek aan steun, dat Gij van de zijde van Uw liberale collega's en van mij hebt moeten ervaren. Dit heeft U zeer pijnlijk getroffen', waarna Oud zijn visie op de gang van zaken geeft: 'Houd de eer aan Uzelf, heb ik gezegd, en wacht niet, totdat Gij onder hoogst onaangename omstandigheden tot heengaan zult worden gedwongen.' En: 'Wat ik in de gehele loop van zaken het meest betreur, is, dat Gij hebt nagelaten mij in de dagen der kabinetsformatie volledig in te lichten.(...) Gij hebt het gevaar onvoldoende onderkend'. Tenslotte ligt er nog een uitgebreide brief in doorslag aan Oud van 22 augustus van een ons onbekende afzender (ongetwijfeld een partijprominent, met de initialen F.A.), die Ouds artikel in Vrijheid en Democratie over Van den Berghs afscheid niet heeft kunnen waarderen en actie aankondigt: in de VVD zouden voortaan de partijvoorzitter en de fractieleider twee verschillende personen moeten zijn - en zo geschiedde. Geen van deze collega-politici verwijt Van den Bergh zijn zedeloze levenswandel, maar om de schijn hoog te houden moet hij aftreden. Van den Bergh was acht jaar penningmeester van de VVD geweest en had - als grootindustrieel - de partij waar hij kon financieel gesteund - hij was de Johan Polak van de VVD. In april 1960 zou hij opnieuw bij die partij als penningmeester gaan fungeren. Deze correspondentie-op-het-hoogste-niveau-in-het-heetst-van-de-strijd vormt een treffend inkijkje in de schijnheiligheid van de jaren-vijftig.

Keywords:


See more books from our catalog: Letter Signed - Brief - ALS