WAGENAAR, F.P. ROMBAUTS, E. - 'Dat de regeringe niet en bestaet by het corpus van de magistraet van Den Hage alleen'. De Sociëteit van 's-Gravenhage (1587-1802). Een onderzoek naar bureaucratisering.

Hilversum, Verloren, 1999, 365 pp. ing, 365. Wie nu precies het bestuur van Den Haag vormde, werd in de vroeg-moderne tijd nooit helemaal duidelijk. Het dorp kende namelijk vier instellingen - de Hoge Raad, het Hof van Holland, de Grafelijkheids Rekenkamer en de magistraat van Den Haag - die ieder recht van magistratuur claimden. Ze waren in onophoudelijke jurisdictiegeschillen verwikkeld. Na het begin van de Opstand moesten deze colleges wel samenwerken om de enorme oorlogslasten die de strijd met zich meebracht, te kunnen innen. Daartoe richtten ze een 'gemeenschappelijke regeling' op, die 'de Sociëteit van Den Haag' zou gaan heten. Oorspronkelijk was de Sociëteit bedoeld als een louter belastinginningsorgaan, maar al gauw begon ze allerlei nieuwe taken te verwerven. Tenslotte bood ze een veelheid van diensten aan, in bijna alle sectoren waarin de plaatselijke overheid tijdens de Republiek actief was. Die spectaculaire taakuitbreiding vraagt natuurlijk om een verklaring. Nu bestaan er over oorzaak en verloop van het bureaucratiseringsproces tijdens het ancien regime wel verschillende theorieën, maar de meeste daarvan zijn bedoeld om de ontwikkelingen op het centrale bestuursniveau te verklaren. Deze gedetailleerde studie naar bureaucratisering op lokaal niveau nuanceert het bestaande beeld.